Justice: What's The Right Thing To Do? Episode 07: "A LESSON IN LYING"
Tóm tắt ngắn:
- Chương trình thảo luận về lý thuyết đạo đức của Kant, tập trung vào khái niệm "mệnh lệnh tuyệt đối" (categorical imperative) và ứng dụng của nó trong việc giải quyết các vấn đề đạo đức, đặc biệt là vấn đề nói dối.
- Các điểm chính bao gồm sự tương thích giữa bổn phận và tự trị, tính phổ quát của luật đạo đức, sự phân biệt giữa hai quan điểm (thế giới cảm tính và thế giới khả tri), và sự phân biệt giữa nói dối và sự thật gây hiểu lầm. Ví dụ cụ thể được sử dụng bao gồm trường hợp kẻ giết người gõ cửa, vụ bê bối Monica Lewinsky, và các ví dụ về hợp đồng.
- Ứng dụng của lý thuyết được minh họa qua việc phân tích các tình huống thực tế và các quyết định chính trị, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ luật đạo đức một cách hình thức, bất kể hậu quả.
- Phương pháp được sử dụng là phân tích triết học, sử dụng các ví dụ thực tế và tranh luận để làm sáng tỏ lý thuyết của Kant và Rawls.
Tóm tắt chi tiết:
Chương trình được chia thành các phần chính sau:
Phần 1: Lý thuyết đạo đức của Kant: Phần này giải thích quan điểm của Kant về sự tương thích giữa bổn phận và tự trị. Kant cho rằng hành động tự trị chỉ khi tuân theo bổn phận, không vì lợi ích cá nhân. Luật đạo đức là phổ quát, được lý trí thuần túy quyết định. Kant phân biệt hai quan điểm: quan điểm khách quan (thế giới cảm tính) và quan điểm chủ quan (thế giới khả tri), chỉ từ quan điểm thứ hai ta mới có thể tự do. "Chỉ khi nào tôi là chủ thể của luật, tôi mới có phẩm giá, chứ không phải khi tôi bị luật chi phối."
Phần 2: Vấn đề nói dối: Phần này tập trung vào vấn đề nói dối, đặc biệt là trường hợp kẻ giết người gõ cửa. Kant cho rằng nói dối luôn sai, ngay cả khi hậu quả có thể tốt hơn. Ông phản bác quan điểm của Constant, cho rằng xem xét hậu quả là bỏ qua toàn bộ khuôn khổ đạo đức. Tuy nhiên, chương trình đề xuất khả năng né tránh nói dối bằng cách đưa ra những câu trả lời đúng sự thật nhưng gây hiểu lầm. Ví dụ về vụ bê bối Monica Lewinsky được dùng để minh họa sự khác biệt giữa nói dối và sự thật gây hiểu lầm. "Khi bạn cố gắng nói rằng nói dối và sự thật gây hiểu lầm là giống nhau, bạn đang dựa trên lập luận hậu quả luận." (Diana)
Phần 3: Lý thuyết chính trị của Kant và Rawls: Phần này chuyển sang lý thuyết chính trị của Kant, dựa trên khái niệm hợp đồng xã hội giả định. Kant cho rằng luật công bằng xuất phát từ một hợp đồng như vậy, nhưng đó chỉ là một "ý niệm của lý trí", không phải hợp đồng thực tế. Rawls được giới thiệu với lý thuyết "màn che vô minh" (veil of ignorance), nhằm đảm bảo sự bình đẳng trong việc lựa chọn các nguyên tắc công bằng.
Phần 4: Sức mạnh đạo đức của hợp đồng: Phần này phân tích sức mạnh đạo đức của hợp đồng thực tế, nhấn mạnh hai khía cạnh: sự đồng thuận tự nguyện (tự trị) và sự trao đổi lẫn nhau (tương hỗ). Các ví dụ về hợp đồng giữa hai anh em chơi bài, người góa phụ và nhà thầu, và câu chuyện của Hume về việc sửa nhà được dùng để minh họa. "Sự đồng thuận không phải là điều kiện đủ, thậm chí không phải là điều kiện cần thiết cho sự tồn tại của nghĩa vụ."
Phần 5: Giới hạn đạo đức của hợp đồng: Phần này thảo luận về giới hạn đạo đức của hợp đồng thực tế, cho thấy sự đồng thuận không đảm bảo sự công bằng của các điều khoản. Ví dụ về việc sửa xe bị hỏng được dùng để minh họa sự khác biệt giữa nghĩa vụ dựa trên sự đồng thuận và nghĩa vụ dựa trên sự nhận được lợi ích. "Tôi sẽ nợ anh ta 50 đô la nếu anh ta sửa được xe của tôi, không phải vì chúng ta đã có bất kỳ thỏa thuận nào, mà đơn giản là vì nếu anh ta sửa được xe của tôi, anh ta sẽ ban cho tôi một lợi ích mà tôi sẽ phải trả ơn anh ta nhân danh sự tương hỗ và công bằng."
Kết luận: Chương trình khẳng định rằng hợp đồng giả định giữa những người bình đẳng, như trong lý thuyết của Rawls, là cách duy nhất để suy nghĩ về các nguyên tắc công bằng. Sự khác biệt giữa nói dối và sự thật gây hiểu lầm, cũng như sự phân biệt giữa hai khía cạnh của hợp đồng (tự trị và tương hỗ), được nhấn mạnh xuyên suốt chương trình.