Triết học M-L - CD3.2 - Giai cấp và Dân tộc

Tóm tắt ngắn:

Bài giảng giới thiệu về chủ nghĩa duy vật lịch sử, tập trung vào mối quan hệ giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại trong bối cảnh Triết học Mác-Lênin.
Các điểm chính bao gồm định nghĩa giai cấp theo Lênin, nguồn gốc hình thành giai cấp, đấu tranh giai cấp (vai trò, nguyên nhân, hình thức), khái niệm dân tộc (nghĩa hẹp và rộng), quá trình hình thành dân tộc, và mối quan hệ tương tác giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại. Ví dụ cụ thể được đưa ra về giai cấp ở Việt Nam và quá trình hình thành dân tộc Việt Nam.
Bài giảng ứng dụng lý thuyết Mác-Lênin để phân tích thực tiễn xã hội Việt Nam, đặc biệt là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và liên minh công nông trí thức.
Phương pháp luận chính là phân tích duy vật lịch sử, dựa trên mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất để giải thích sự hình thành và phát triển của giai cấp, dân tộc và xã hội.

Tóm tắt chi tiết:

Bài giảng được chia thành ba phần chính:

Phần 1: Giai cấp và đấu tranh giai cấp:

Định nghĩa giai cấp theo Lênin: tập đoàn người rộng lớn khác nhau về vị trí, vai trò trong hệ thống sản xuất, sở hữu tư liệu sản xuất, tổ chức lao động và phân phối sản phẩm (có thể bóc lột). Ví dụ phân biệt giai cấp và tầng lớp xã hội (học sinh, sinh viên...).
Nguồn gốc hình thành giai cấp: Nguyên nhân sâu xa là sự phát triển lực lượng sản xuất, dẫn đến năng suất lao động tăng và sự dư thừa của cải; nguyên nhân trực tiếp là chế độ sở hữu tư hữu tư liệu sản xuất. Con đường hình thành: phân hóa nội bộ xã hội cộng sản nguyên thủy và việc sử dụng tù binh làm nô lệ.
Kết cấu giai cấp: Giai cấp cơ bản (thống trị và bị trị, gắn với phương thức sản xuất thống trị) và giai cấp không cơ bản (gắn với phương thức sản xuất tàn dư hoặc mầm mống). Phân tích giai cấp ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản Việt Nam.
Đấu tranh giai cấp: Định nghĩa, nguyên nhân (trực tiếp và sâu xa), vai trò là động lực phát triển xã hội có giai cấp. Phân tích đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản trước và sau khi giành chính quyền, bao gồm các hình thức đấu tranh kinh tế, chính trị và tư tưởng. Đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay tập trung vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa, công bằng xã hội, bảo vệ độc lập dân tộc và xây dựng đất nước.

Phần 2: Dân tộc:

Khái niệm dân tộc: Nghĩa hẹp (tộc người) và nghĩa rộng (quốc gia dân tộc). Ví dụ về các dân tộc ở Việt Nam và các quốc gia dân tộc trên thế giới.
Quá trình hình thành dân tộc: Sự khác biệt giữa quá trình hình thành dân tộc ở châu Âu (liên quan đến chủ nghĩa tư bản) và phương Đông (Việt Nam), nhấn mạnh vai trò của đấu tranh dựng nước, giữ nước, công tác trị thủy, chống giặc ngoại xâm trong việc hình thành dân tộc Việt Nam.

Phần 3: Mối quan hệ giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại:

Giai cấp quyết định dân tộc: Sự phát triển phương thức sản xuất là nguyên nhân chính. Dân tộc tác động trở lại giai cấp (giải phóng dân tộc là tiền đề giải phóng giai cấp).
Mối quan hệ giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại: Nhân loại là toàn thể cộng đồng người, bản chất xã hội của con người là cơ sở thống nhất toàn nhân loại. Lợi ích giai cấp và dân tộc chi phối lợi ích nhân loại, sự tồn tại và phát triển của nhân loại tạo điều kiện cho đấu tranh giai cấp và dân tộc.

Bài giảng kết thúc bằng lời khuyên tham khảo giáo trình Triết học Mác-Lênin của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2021 để nghiên cứu sâu hơn.