Công Lý - Harvard - bài giảng 1
Tóm tắt ngắn:
Bài giảng đầu tiên của khóa học "Công Lý" tại Harvard trình bày vấn đề đạo đức và lý luận đạo đức thông qua các tình huống giả định (ví dụ: xe điện, bác sĩ, cấy ghép nội tạng) và một vụ án thực tế (Vụ án Queen v. Dudley và Stevens). Khóa học so sánh hai quan điểm chính về đạo đức: chủ nghĩa hệ quả (consequentialist) và chủ nghĩa mệnh lệnh (categorical). Chủ nghĩa hệ quả, như được thể hiện trong chủ nghĩa công dụng (utilitarianism) của Bentham, cho rằng hành động đúng đắn là hành động tối đa hóa hạnh phúc tổng thể. Chủ nghĩa mệnh lệnh nhấn mạnh tính chất tuyệt đối của một số quy tắc đạo đức, bất kể hậu quả. Khóa học sẽ khám phá sự đối lập giữa hai quan điểm này và ứng dụng của chúng vào các vấn đề chính trị và pháp lý đương đại. Phương pháp chính là phân tích các tình huống đạo đức, thảo luận và suy luận từ các phán đoán cụ thể đến các nguyên tắc đạo đức tổng quát.
Tóm tắt chi tiết:
Bài giảng được chia thành các phần chính sau:
Phần 1: Giới thiệu và các tình huống xe điện: Giáo sư giới thiệu khóa học về Công Lý và bắt đầu bằng hai tình huống giả định về xe điện. Tình huống đầu tiên đặt ra lựa chọn giữa cứu 5 người bằng cách hy sinh 1 người. Hầu hết sinh viên chọn cứu 5 người, cho thấy xu hướng đạo đức hệ quả. Tình huống thứ hai, tương tự nhưng đòi hỏi phải chủ động đẩy một người xuống cầu để cứu 5 người, dẫn đến sự thay đổi đáng kể trong lựa chọn của sinh viên, cho thấy ảnh hưởng của tính chất hành động. Điều này đặt ra câu hỏi về sự khác biệt giữa hành động gián tiếp và trực tiếp.
Phần 2: Các tình huống bác sĩ và cấy ghép nội tạng: Giáo sư tiếp tục với các tình huống giả định về bác sĩ phải lựa chọn cứu 5 bệnh nhân nhẹ hoặc 1 bệnh nhân nặng, và tình huống cấy ghép nội tạng từ một người khỏe mạnh để cứu 5 người khác. Những tình huống này tiếp tục làm nổi bật sự xung đột giữa đạo đức hệ quả và đạo đức mệnh lệnh. Hầu hết sinh viên phản đối việc lấy nội tạng của người khỏe mạnh, cho thấy sự ưu tiên cho các nguyên tắc đạo đức tuyệt đối.
Phần 3: Giới thiệu về chủ nghĩa hệ quả và chủ nghĩa mệnh lệnh: Giáo sư tóm tắt hai quan điểm đạo đức chính: chủ nghĩa hệ quả (tập trung vào hậu quả) và chủ nghĩa mệnh lệnh (tập trung vào bản chất hành động). Ông giới thiệu Bentham và Kant là những nhà triết học tiêu biểu cho hai quan điểm này.
Phần 4: Vụ án Queen v. Dudley và Stevens: Giáo sư trình bày vụ án thực tế về ba người đàn ông giết và ăn thịt một cabin boy để sinh tồn trên biển. Ông đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp và đạo đức của hành động này, dẫn đến một cuộc tranh luận sôi nổi giữa sinh viên. Một số sinh viên biện hộ cho hành động của họ dựa trên sự cần thiết và hậu quả (cứu 3 mạng sống), trong khi số khác phản đối dựa trên tính chất tuyệt đối của việc giết người.
Phần 5: Thảo luận về sự đồng thuận và các nguyên tắc đạo đức: Cuộc thảo luận tập trung vào vai trò của sự đồng thuận (consent) và thủ tục công bằng (fair procedure) trong việc đánh giá tính đạo đức của hành động. Một số sinh viên cho rằng sự đồng thuận của nạn nhân có thể làm cho hành động trở nên chấp nhận được, trong khi những người khác cho rằng giết người là sai trái về mặt đạo đức, bất kể sự đồng thuận. Câu hỏi về việc liệu chủ nghĩa công dụng của Bentham có sai lầm hay không cũng được đặt ra.
Phần 6: Kết luận: Giáo sư tóm tắt các điểm chính của bài giảng, nhấn mạnh sự phức tạp của các vấn đề đạo đức và tầm quan trọng của việc suy nghĩ phê phán. Ông kết thúc bằng câu nói: "Mục tiêu của khóa học này là đánh thức sự không ngừng nghỉ của lý trí và xem nó có thể dẫn đến đâu." Ông cũng đề cập đến rủi ro cá nhân và chính trị của việc nghiên cứu triết học chính trị, bao gồm cả khả năng trở thành công dân tồi tệ hơn trước khi trở thành công dân tốt hơn.
Các trích dẫn đáng chú ý bao gồm: "Điều đúng đắn cần làm, điều đạo đức cần làm, phụ thuộc vào hậu quả sẽ xảy ra từ hành động của bạn," và "Chủ nghĩa hoài nghi là nơi nghỉ ngơi cho lý trí con người, nhưng không phải là nơi cư trú vĩnh viễn." Cũng có nhiều quan điểm của sinh viên được trích dẫn, phản ánh sự đa dạng trong suy nghĩ đạo đức.