1. Introduction: brain orientation, primitive cellular activities
Tóm tắt ngắn:
- Bài giảng giới thiệu về giải phẫu thần kinh của động vật có xương sống, tập trung vào hệ thần kinh trung ương (CNS). Giáo sư nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu CNS thông qua lăng kính tiến hóa, phát triển và chức năng.
- Các điểm chính bao gồm: thuật ngữ giải phẫu thần kinh, cấu trúc tế bào thần kinh cơ bản (khả năng kích thích, dẫn truyền, tiết, tích hợp thông tin, hoạt động nội sinh), các phương pháp nhuộm tế bào thần kinh (Nissl, Golgi, bạc), sự khác biệt giữa synapse và bouton, sự dẫn truyền xung thần kinh (EPSP, IPSP, dẫn truyền giảm dần, dẫn truyền nhảy cóc), vai trò của myelin và các tế bào thần kinh đệm (oligodendrocytes, Schwann cells), và các loại thụ thể.
- Ứng dụng của kiến thức này nằm trong việc hiểu rõ hơn về cấu trúc và chức năng của não bộ, cũng như quá trình phát triển và tiến hóa của nó.
- Các quá trình được mô tả chi tiết bao gồm sự phát triển của ống thần kinh, sự dẫn truyền xung thần kinh, và vai trò của các tế bào thần kinh đệm trong việc tạo myelin.
Tóm tắt chi tiết:
Bài giảng được chia thành các phần chính sau:
Phần 1: Giới thiệu và mục tiêu khóa học (phút 0:00-5:00): Giáo sư giới thiệu khóa học giải phẫu thần kinh, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu cấu trúc não bộ thông qua ba khía cạnh: tiến hóa, phát triển và chức năng. Ông đề cập đến việc sử dụng dữ liệu phân tử kết hợp với giải phẫu so sánh để nghiên cứu tiến hóa. Giáo sư cũng thông báo về tài liệu học tập, bao gồm sách giáo khoa và tài liệu bổ sung. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc trước bài giảng.
Phần 2: Thuật ngữ và cấu trúc chính của CNS (phút 5:00-15:00): Phần này tập trung vào thuật ngữ giải phẫu thần kinh, bao gồm các thuật ngữ chỉ vị trí (anterior, posterior, rostral, caudal, dorsal, ventral) và mặt phẳng cắt (transverse, frontal, sagittal). Giáo sư giải thích sự khác biệt giữa các thuật ngữ này ở người và các loài động vật khác. Ông cũng mô tả các phân khu chính của não bộ: tủy sống, hành não, cầu não, não giữa, não trước (bán cầu đại não, vùng dưới đồi). Hình ảnh giải phẫu của não bộ được sử dụng để minh họa.
Phần 3: Mô học và các nhóm tế bào thần kinh (phút 15:00-20:00): Giáo sư thảo luận về các loại mô tạo nên CNS (mô ngoại bì) và các phương pháp nhuộm tế bào thần kinh, bao gồm nhuộm Nissl (nhuộm thể Nissl trong thân tế bào) và nhuộm bạc (nhuộm sợi trục). Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng các phương pháp nhuộm khác nhau để hiểu rõ cấu trúc của não bộ.
Phần 4: Cơ chế tế bào nguyên thủy (phút 20:00-25:00): Phần này tập trung vào các cơ chế tế bào nguyên thủy vẫn còn tồn tại ở tế bào thần kinh: khả năng kích thích, dẫn truyền, tiết, tích hợp thông tin, và hoạt động nội sinh. Giáo sư so sánh các cơ chế này ở sinh vật đơn bào và tế bào thần kinh.
Phần 5: Synapse và bouton (phút 25:00-30:00): Giáo sư giải thích sự khác biệt giữa synapse (vùng tiếp xúc giữa hai tế bào thần kinh) và bouton (phần phình to của sợi trục nơi có nhiều synapse). Ông nhấn mạnh rằng một bouton có thể chứa nhiều synapse.
Phần 6: Dẫn truyền xung thần kinh (phút 30:00-45:00): Phần này giải thích chi tiết về dẫn truyền xung thần kinh, bao gồm EPSP (excitatory postsynaptic potential), IPSP (inhibitory postsynaptic potential), dẫn truyền giảm dần trong sợi nhánh và thân tế bào, và dẫn truyền nhảy cóc (saltatory conduction) trong sợi trục có myelin. Hình ảnh minh họa được sử dụng để giải thích quá trình này. Vai trò quan trọng của kênh ion điều khiển điện thế được nhấn mạnh.
Phần 7: Myelin và tế bào thần kinh đệm (phút 45:00-50:00): Giáo sư thảo luận về vai trò của myelin trong việc tăng tốc độ dẫn truyền xung thần kinh. Ông giải thích sự khác biệt giữa oligodendrocytes (trong CNS) và Schwann cells (trong hệ thần kinh ngoại biên) trong việc tạo myelin.
Phần 8: Thụ thể và các phân tử khác (phút 50:00-55:00): Giáo sư thảo luận về các loại thụ thể khác nhau và vai trò của các protein như actin và myosin trong sự phát triển của tế bào thần kinh. Ông cũng đề cập đến thí nghiệm của Otto Loewi chứng minh tính chất hóa học của dẫn truyền thần kinh.
Phần 9: Kết luận (phút 55:00-58:00): Giáo sư nhắc lại các khái niệm chính và khuyến khích sinh viên đọc thêm và đặt câu hỏi.
Tóm lại, bài giảng cung cấp một cái nhìn tổng quan về giải phẫu thần kinh, nhấn mạnh sự liên kết giữa cấu trúc, chức năng, phát triển và tiến hóa của hệ thần kinh trung ương. Nhiều hình ảnh và ví dụ được sử dụng để minh họa các khái niệm phức tạp.