Tư duy phản biện - Biến mơ hồ thành năng lực của bản thân | Thinking School
Tóm tắt ngắn:
- Chương trình thảo luận về tư duy phản biện (critical thinking), làm thế nào để biến những điều mơ hồ thành năng lực cá nhân. Tiến sĩ Vũ Thế Dũng, chuyên gia tư duy phản biện của Thinking School, là khách mời.
- Tư duy phản biện được định nghĩa là khả năng đi sâu vào cốt lõi vấn đề, tìm ra sự đúng đắn giữa nhiều lớp vỏ. Nó không chỉ là đưa ra ý kiến, đặt câu hỏi, phân tích, hay tranh luận, mà là sự kết hợp của tất cả. Thinking School nhấn mạnh việc chuyển hóa kiến thức (thông tin bên ngoài) thành tri thức (tài sản bên trong) thông qua sàng lọc, phân tích, đánh giá, thử nghiệm, và phản chiếu.
- Tư duy phản biện giúp cá nhân tiến bộ, có tri thức rõ ràng và đúng đắn hơn. Đối với xã hội, nó thúc đẩy sự phát triển thông qua va chạm ý kiến, tạo ra sự sáng tạo và thay đổi. Tuy nhiên, cần tránh hiểu lầm tư duy phản biện là chỉ để cãi nhau hay thắng thua. Nó là về việc bổ sung góc nhìn, lập luận và bằng chứng để cùng nhau tìm ra kết luận tốt hơn.
- Chương trình đề cập đến quá trình rèn luyện tư duy phản biện gồm ba thành phần: tư duy đúng đắn (nhận diện và loại bỏ lỗi tư duy), kỹ năng (giải quyết vấn đề, ra quyết định, giao tiếp hiệu quả), và trí thông minh cảm xúc (kết hợp lý tính và cảm xúc). Việc rèn luyện nên bắt đầu từ nhỏ, không chỉ ở trường học mà ngay cả trong gia đình.
Tóm tắt chi tiết:
Phần 1: Giới thiệu và định nghĩa tư duy phản biện: Chương trình bắt đầu bằng việc giới thiệu chủ đề tư duy phản biện và sự mơ hồ xung quanh khái niệm này. Tiến sĩ Dũng giải thích tư duy phản biện là "tư duy vào cốt lõi, tìm ra sự đúng đắn giữa nhiều lớp vỏ". Ông đề cập đến định nghĩa của Linda Elder và Richard Paul (Hiệp hội Tư duy phản biện Mỹ): "nghệ thuật phân tích và đánh giá tư duy nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng của nó". Tuy nhiên, Thinking School nhấn mạnh vào việc chuyển hóa kiến thức thành tri thức.
Phần 2: Tư duy phản biện trong giáo dục Việt Nam: Tiến sĩ Dũng chỉ ra sự thiếu sót trong giáo dục Việt Nam: học sinh học nhiều nhưng thiếu khả năng biến kiến thức thành tri thức. Ông đặt câu hỏi về khoảng cách giữa kiến thức và tri thức, nhấn mạnh tri thức là kiến thức được sàng lọc, hệ thống hóa, liên kết với kinh nghiệm để giải quyết vấn đề. Ông ví von quá trình này như "nấu ăn" kiến thức.
Phần 3: Vai trò của tư duy phản biện trong xã hội: Tư duy phản biện giúp cá nhân tiến bộ, có tri thức rõ ràng hơn. Đối với xã hội, nó tạo ra sự va chạm ý kiến, thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển. Tiến sĩ Dũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tránh hiểu lầm tư duy phản biện là để cãi nhau hay thắng thua. "Sự phát triển của nhân loại chính là cái chỗ này... có va chạm thì mới có thay đổi".
Phần 4: Hiểu lầm về tư duy phản biện: Chương trình làm rõ những hiểu lầm phổ biến: tư duy phản biện là phản đối, cãi nhau, thắng thua; sự mâu thuẫn giữa tư duy phản biện và sáng tạo. Tiến sĩ Dũng khẳng định tư duy phản biện hỗ trợ sáng tạo bằng cách cung cấp nền tảng tư duy đúng đắn, giúp nhận diện lỗi sai và vượt qua lối mòn tư duy.
Phần 5: Hình ảnh người có tư duy phản biện: Người có tư duy phản biện yêu thích kiến thức, luôn học hỏi, tò mò, có phương pháp và tôn trọng sự thật. Ngược lại, người thiếu tư duy phản biện thường không thích học hỏi, không chấp nhận ý kiến trái chiều, không phân biệt được cảm xúc và lý lẽ.
Phần 6: Rèn luyện tư duy phản biện: Quá trình rèn luyện tư duy phản biện tại Thinking School gồm ba thành phần: tư duy đúng đắn (loại bỏ lỗi tư duy), kỹ năng (giải quyết vấn đề, giao tiếp), và trí thông minh cảm xúc (kết hợp lý tính và cảm xúc). Việc rèn luyện nên bắt đầu từ nhỏ, điều chỉnh phương pháp cho từng lứa tuổi. Tiến sĩ Dũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt câu hỏi, tìm bằng chứng, và cho trẻ em được tự do bày tỏ quan điểm. Ông cho rằng tư duy phản biện không phải là thuần lý, mà cần kết hợp với cảm xúc một cách hợp lý. "Tư duy phản biện... là quá trình chuyển hóa từ kiến thức thành tri thức".