Dẫn luận ngôn ngữ - buổi 1
Tóm tắt ngắn:
- Bài giảng "Dẫn luận ngôn ngữ - buổi 1" giới thiệu khái niệm về ngôn ngữ, nhấn mạnh tính đa dạng, phức tạp và mơ hồ của nó.
- Bài giảng thảo luận về sức mạnh của ngôn ngữ, cả mặt tích cực (kết nối, truyền tải thông tin, chữa lành) và tiêu cực (chia rẽ, hủy hoại), đề cập đến khái niệm "bạo lực ngôn từ". Các ví dụ thực tế, thành ngữ tiếng Việt và câu chuyện giao tiếp giữa các cá nhân được sử dụng để minh họa. Công nghệ như Google và GPT được nhắc đến như công cụ hỗ trợ tìm kiếm thông tin.
- Bài giảng chỉ ra tầm quan trọng của kiến thức nền (background knowledge) trong việc hiểu ngôn ngữ, và sự cần thiết của việc hiểu đối tượng giao tiếp để lựa chọn ngôn ngữ phù hợp. Bài giảng cũng đề cập đến sự khác biệt trong cách nhìn nhận hiện thực giữa các ngôn ngữ khác nhau.
- Phương pháp giảng dạy kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, sử dụng nhiều ví dụ thực tế và tương tác với học viên.
Tóm tắt chi tiết:
Bài giảng được chia thành các phần chính sau:
Phần 1: Giới thiệu và tài liệu tham khảo: Giảng viên giới thiệu về các tài liệu tham khảo, khuyến khích sinh viên đọc cuốn "The Study of Language" bằng tiếng Anh vì lý do thuật ngữ tiếng Việt còn nhiều vấn đề và đôi khi tiếng Anh lại dễ hiểu hơn. Giảng viên cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cập nhật tài liệu theo năm xuất bản.
Phần 2: Giới thiệu khái niệm ngôn ngữ: Bài giảng bắt đầu bằng câu trích dẫn: "Language makes it uniquely human", và thảo luận về ý nghĩa của câu nói này cùng với các ý kiến đóng góp của sinh viên. Giảng viên nhấn mạnh ngôn ngữ là yếu tố phân biệt con người với các loài động vật khác. Cuộc thảo luận dẫn đến việc phân tích cách dịch thuật và sự mơ hồ trong ngôn ngữ.
Phần 3: Thảo luận về sức mạnh của ngôn ngữ: Giảng viên đặt câu hỏi về sức mạnh của ngôn ngữ, sinh viên đưa ra nhiều từ ngữ tích cực như "kết nối", "truyền tải", "thấu hiểu", "chữa lành". Tuy nhiên, giảng viên cũng chỉ ra mặt trái của ngôn ngữ, đó là khả năng gây tổn thương, chia rẽ, thậm chí hủy diệt ("bạo lực ngôn từ"). Giảng viên nhấn mạnh ngôn ngữ là "con dao hai lưỡi".
Phần 4: Câu hỏi về ngôn ngữ và tri thức nền: Giảng viên đặt ra nhiều câu hỏi thú vị về ngôn ngữ, như sự khác biệt giữa các vùng miền, nguồn gốc ngôn ngữ, và lý do tại sao không có một ngôn ngữ chung cho toàn thế giới. Giảng viên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt câu hỏi và tìm kiếm câu trả lời, nhưng cũng lưu ý đến việc sàng lọc thông tin. Câu nói "Ngôn ngữ là linh hồn của dân tộc" được nhắc đến.
Phần 5: Minh họa tính mơ hồ của ngôn ngữ: Giảng viên sử dụng nhiều ví dụ để minh họa tính mơ hồ của ngôn ngữ, bao gồm:
- Ví dụ về câu "There's a beautiful girl at the door" và "There's a taxi at the door", cho thấy sự khác biệt về ngữ cảnh và khoảng cách.
- Ví dụ về vị trí của con chó ("trong sân", "trên sân", "ngoài sân", "dưới sân").
- Ví dụ về câu "Birds are flying ___ the sky" (in/on), so sánh cách dùng giới từ trong tiếng Anh và tiếng Việt.
- Ví dụ về câu trả lời của Ngoại trưởng Mỹ và thành ngữ "qua cầu rút ván", nhấn mạnh tầm quan trọng của kiến thức nền.
- Ví dụ về thành ngữ "thầy già con hát trẻ" và "nhất pháo nhì đầu cánh", cho thấy sự đa nghĩa và cách hiểu khác nhau tùy thuộc vào ngữ cảnh và tri thức nền.
Phần 6: Tổng kết và hướng dẫn: Giảng viên tổng kết lại những điểm chính của bài giảng, nhấn mạnh tính phức tạp và huyền diệu của ngôn ngữ. Giảng viên phân biệt giữa việc sử dụng ngôn ngữ một cách hồn nhiên và việc sử dụng ngôn ngữ một cách có chủ đích, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu ngôn ngữ để sử dụng nó một cách hiệu quả. Giảng viên cũng bày tỏ lo ngại về việc giới trẻ hiện nay thiếu ý thức về vai trò của mình trong việc bảo tồn và phát triển tiếng Việt. Cuối cùng, giảng viên giới thiệu các nội dung của buổi học tiếp theo và yêu cầu sinh viên chọn lớp trưởng và lập nhóm Zalo.