Justice: What's The Right Thing To Do? Episode 02: "PUTTING A PRICE TAG ON LIFE"
Tóm tắt ngắn:
- Chương trình thảo luận về chủ nghĩa công dụng (utilitarianism) của Jeremy Bentham, tập trung vào việc áp dụng phân tích chi phí-lợi ích (cost-benefit analysis) để ra quyết định, đặc biệt trong những vấn đề liên quan đến tính mạng con người.
- Các điểm chính bao gồm việc đặt giá trị tiền tệ cho tính mạng con người trong các trường hợp như vụ án Ford Pinto và việc sử dụng điện thoại di động khi lái xe. Phương pháp này gây ra nhiều tranh luận về tính đạo đức và khả năng tổng hợp các giá trị khác nhau.
- Ứng dụng của phân tích chi phí-lợi ích được minh họa qua các ví dụ thực tế, cho thấy cả mặt tích cực và tiêu cực của phương pháp này trong việc xây dựng chính sách và luật pháp. Những hệ lụy đạo đức và xã hội được đặt ra.
- Chương trình trình bày chi tiết quá trình phân tích chi phí-lợi ích, bao gồm cả việc định lượng các lợi ích và chi phí, cũng như những khó khăn trong việc định giá các yếu tố phi vật chất như đau khổ tinh thần hay giá trị của một mạng người.
Tóm tắt chi tiết:
Chương trình bắt đầu bằng việc nhắc lại vụ án Dudley và Stephens (ăn thịt người để sống sót trên biển) từ tập trước, dẫn dắt đến việc thảo luận về chủ nghĩa công dụng của Jeremy Bentham.
Phần 1: Giới thiệu chủ nghĩa công dụng: Chương trình giới thiệu triết lý của Bentham, cho rằng nguyên tắc đạo đức cao nhất là tối đa hóa phúc lợi chung hay cân bằng giữa khoái lạc và đau khổ ("maximize utility"). Bentham cho rằng con người bị chi phối bởi đau khổ và khoái lạc, và hệ thống đạo đức phải tính đến điều này.
Phần 2: Phân tích chi phí-lợi ích và những tranh luận: Chương trình thảo luận về phân tích chi phí-lợi ích, một ứng dụng thực tiễn của chủ nghĩa công dụng. Ví dụ về nghiên cứu của Philip Morris ở Cộng hòa Séc cho thấy chính phủ có lợi khi công dân hút thuốc do thuế và tiết kiệm chi phí y tế khi người hút thuốc chết sớm. Điều này gây ra phản ứng dữ dội vì tính vô cảm. Vụ án Ford Pinto cũng được đưa ra làm ví dụ, trong đó Ford đã thực hiện phân tích chi phí-lợi ích và quyết định không lắp đặt thiết bị an toàn cho xe Pinto vì chi phí cao hơn lợi ích (tính theo số người chết và bị thương).
Phần 3: Tranh luận về việc định giá tính mạng: Các học viên tham gia chương trình tranh luận về việc đặt giá trị tiền tệ cho tính mạng con người. Một số người cho rằng không thể đặt giá trị tiền tệ cho tính mạng, trong khi những người khác cho rằng điều này là cần thiết để ra quyết định. Việc tính toán chi phí-lợi ích cho việc sử dụng điện thoại di động khi lái xe cũng được đưa ra làm ví dụ. Câu nói "pushpin is as good as poetry" của Bentham được nhắc đến, thể hiện quan điểm bình đẳng giữa các loại khoái lạc.
Phần 4: Những phản đối chủ nghĩa công dụng: Những phản đối chính đối với chủ nghĩa công dụng được nêu ra: (1) không tôn trọng quyền cá nhân và quyền của thiểu số; (2) không thể tổng hợp tất cả các giá trị thành một thước đo thống nhất. Nghiên cứu của Thorndike về việc định giá các trải nghiệm khó chịu được đưa ra làm ví dụ cho thấy sự khó khăn trong việc đo lường các giá trị khác nhau. Ví dụ về việc ném Kitô hữu cho sư tử ở La Mã cổ đại được dùng để minh họa cho vấn đề này.
Phần 5: Quan điểm của John Stuart Mill: Chương trình giới thiệu quan điểm của John Stuart Mill, người cố gắng cải tiến chủ nghĩa công dụng để giải quyết những phản đối trên. Mill cho rằng có thể phân biệt giữa các loại khoái lạc cao hơn và thấp hơn, dựa trên sự lựa chọn của những người đã trải nghiệm cả hai. Thí nghiệm so sánh giữa Shakespeare, Fear Factor và Simpsons được thực hiện để minh họa cho quan điểm này. Mill cũng cho rằng công lý là một phần quan trọng của đạo đức, dựa trên lợi ích lâu dài của nhân loại. Câu nói nổi tiếng của Mill: "It is better to be a human being dissatisfied than a pig satisfied. Better to be Socrates dissatisfied than a fool satisfied" được nhắc đến.
Phần 6: Kết luận: Chương trình kết thúc bằng việc đặt câu hỏi về sự thuyết phục của quan điểm Mill và tiếp tục thảo luận về quyền cá nhân ở tập sau. Hình ảnh Bentham được trưng bày tại trường đại học London được cho là minh họa cho sự nhất quán trong triết lý của ông.
Tóm lại, chương trình trình bày một cuộc tranh luận sâu sắc về chủ nghĩa công dụng và những ứng dụng thực tiễn của nó, đặc biệt là trong việc ra quyết định liên quan đến tính mạng con người và các giá trị xã hội. Các ví dụ thực tế và những cuộc tranh luận giữa các học viên giúp làm rõ những điểm mạnh và điểm yếu của triết lý này.