Justice: What's The Right Thing To Do? Episode 06: "MIND YOUR MOTIVE"
Tóm tắt ngắn:
- Chương trình giới thiệu triết lý đạo đức của Immanuel Kant, tập trung vào khái niệm "đức tính" (goodwill) và "đạo đức" (morality) dựa trên động cơ hành động chứ không phải hậu quả.
- Các điểm chính bao gồm: bác bỏ chủ nghĩa công dụng (utilitarianism), khái niệm tự trị (autonomy) đối lập với dị trị (heteronomy), và ba cách diễn đạt của mệnh lệnh tuyệt đối (categorical imperative). Ví dụ được sử dụng bao gồm người bán hàng trung thực vì lợi ích bản thân, người không tự sát dù rất khổ sở, và các ví dụ về trung thực trong kinh doanh.
- Ứng dụng của triết lý Kant là cung cấp một nền tảng đạo đức dựa trên lý trí thuần túy, nhấn mạnh sự tôn trọng phẩm giá con người và xem con người là mục đích chứ không chỉ là phương tiện.
- Phương pháp được đề cập là việc kiểm tra tính phổ quát (universalizability) của hành động để xác định tính đạo đức của nó.
Tóm tắt chi tiết:
Chương trình chia thành các phần chính sau:
Phần 1: Giới thiệu Immanuel Kant và bác bỏ chủ nghĩa công dụng: Chương trình giới thiệu Immanuel Kant, một nhà triết học khó hiểu nhưng quan trọng, người bác bỏ chủ nghĩa công dụng của Bentham. Kant cho rằng con người có phẩm giá, được tôn trọng không phải vì sở hữu bản thân mà vì là sinh vật hữu lý và tự trị. Ông thừa nhận con người tìm kiếm khoái lạc và tránh đau khổ, nhưng khẳng định khả năng lý trí mới làm nên sự khác biệt của con người so với động vật.
Phần 2: Tự trị và tự do: Kant định nghĩa tự do không phải là làm điều mình muốn mà là hành động tự trị, tức là hành động theo luật do chính mình đặt ra, không bị chi phối bởi bản năng hay dục vọng. Ví dụ về quảng cáo Sprite "Obey your thirst" được dùng để minh họa cho việc hành động theo dục vọng chứ không phải tự do. Ông đối lập tự trị với dị trị, tức là hành động theo khuynh hướng không do mình lựa chọn. Hành động tự do là đặt mục đích cho chính hành động đó, chứ không phải là phương tiện cho mục đích bên ngoài.
Phần 3: Động cơ đạo đức và giá trị đạo đức: Giá trị đạo đức của một hành động không phụ thuộc vào hậu quả mà phụ thuộc vào động cơ. Chỉ hành động xuất phát từ "đức tính" (goodwill), tức là làm điều đúng vì nó đúng, mới có giá trị đạo đức. Các ví dụ về người bán hàng trung thực vì lợi ích, người không tự sát vì bổn phận, và các công ty trung thực vì lợi nhuận được dùng để minh họa cho việc động cơ mới quyết định giá trị đạo đức. "A goodwill isn't good because of what it affects or accomplishes, it's good in itself."
Phần 4: Mệnh lệnh tuyệt đối (Categorical Imperative): Kant đưa ra hai cách diễn đạt của mệnh lệnh tuyệt đối: (1) Công thức luật phổ quát: Chỉ hành động theo nguyên tắc mà bạn có thể muốn nó trở thành luật phổ quát. Ví dụ về lời hứa dối trá được dùng để minh họa. (2) Công thức nhân tính như mục đích: Hành động sao cho luôn đối xử với nhân loại, dù trong người bạn hay người khác, không chỉ là phương tiện mà luôn là mục đích. Việc giết người và tự sát đều vi phạm mệnh lệnh tuyệt đối vì coi con người là phương tiện.
Phần 5: Thảo luận và phản biện: Các câu hỏi và phản biện của sinh viên được đưa ra, bao gồm câu hỏi về tính tự mâu thuẫn của việc cố gắng hành động đạo đức vì mục đích đạo đức, tính khách quan của đạo đức Kant, và việc sử dụng người khác như phương tiện trong cuộc sống hàng ngày. Giảng viên giải thích rằng việc sử dụng người khác như phương tiện không sai nếu vẫn tôn trọng phẩm giá của họ.
Tóm lại, chương trình trình bày một cách chi tiết và sâu sắc triết lý đạo đức của Kant, nhấn mạnh tầm quan trọng của động cơ, tự trị, và sự tôn trọng phẩm giá con người. Các ví dụ thực tế được sử dụng để làm rõ các khái niệm phức tạp này.