Hạt Giống Sẵn Có Và Hạt Giống Huân Tập[NMBTDB 05] | TS Thích Nhất hạnh(10-12-1992, L Mai)

Tóm tắt ngắn:

Bài giảng chính bàn về khái niệm "hạt giống sẵn có" và "hạt giống huân tập" trong Phật học, liên hệ đến di truyền học và tâm lý học hiện đại. Thầy Thích Nhất Hạnh giải thích rằng mỗi người mang trong mình cả hai loại hạt giống này, ảnh hưởng từ nhiều thế hệ tổ tiên, kinh nghiệm sống và môi trường.
Những điểm chính bao gồm: sự tồn tại song song của hạt giống sẵn có (từ vô thủy) và hạt giống huân tập (được gieo trồng qua kinh nghiệm, giáo dục); vai trò của di truyền học trong việc truyền lại hạt giống; ảnh hưởng của môi trường gia đình, xã hội, và bạn bè lên sự phát triển của hạt giống; và tầm quan trọng của chánh niệm trong việc nhận diện và chuyển hóa hạt giống. Thuyết tương đối của Einstein được nhắc đến để minh họa cho quan điểm vô thời vô không của Phật giáo.
Ứng dụng và ý nghĩa của khái niệm này nằm ở việc hiểu rõ nguồn gốc của hạnh phúc và khổ đau, từ đó hướng đến việc tu tập để gieo trồng những hạt giống tốt đẹp, tạo nên một đời sống có ý nghĩa và hạnh phúc cho bản thân và nhiều thế hệ sau.
Phương pháp được đề cập chi tiết là việc thực hành chánh niệm để nhận diện và chuyển hóa hạt giống, đặc biệt là trong việc nuôi dạy con cái và trong các mối quan hệ xã hội.

Tóm tắt chi tiết:

Bài giảng được chia thành các phần chính sau:

Phần 1: Hạt giống sẵn có và hạt giống huân tập: Thầy Thích Nhất Hạnh giới thiệu khái niệm hai loại hạt giống: hạt giống sẵn có (bản hữu chính tử) tồn tại từ vô thủy, không có điểm bắt đầu, và hạt giống huân tập, được gieo trồng qua kinh nghiệm sống và sự ảnh hưởng của môi trường. Thầy dùng ví dụ về việc bẩm sinh có năng khiếu ca hát nhưng chỉ phát triển khi gặp điều kiện thuận lợi để minh họa. Thuyết tương đối của Einstein được đưa ra để chứng minh quan điểm vô thời vô không của Phật giáo, cho thấy thời gian và không gian là sản phẩm của tâm thức.

Phần 2: Di truyền và hạt giống cao truyền: Phần này nhấn mạnh vai trò của di truyền học trong việc truyền lại hạt giống từ nhiều thế hệ tổ tiên. Thầy lấy ví dụ về nghiên cứu di truyền trên chuột để chứng minh tính chất di truyền của các đặc điểm, cả tốt lẫn xấu. "Những cái tài ba của chúng ta, những cái đức hạnh của chúng ta, những cái khả năng của chúng ta, những cái vụng về của chúng ta, những cái khổ đau của chúng ta đều có thể là những hạt giống do ông bà trao truyền lại cho chúng ta."

Phần 3: Huân tập từ thời ấu thơ và vai trò của cha mẹ: Thầy Thích Nhất Hạnh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc huân tập từ khi còn trong bào thai. Tất cả những gì người mẹ tương lai ăn, uống, cảm nhận đều ảnh hưởng đến thai nhi. "Một bà mẹ tương lai là phải tu nhiều, đó khi đi, khi đứng, khi nằm, khi ngồi, khi đọc sách, khi xem tivi, khi nói chuyện, phải cẩn thận lắm…" Người cha cũng có vai trò quan trọng trong việc gieo trồng hạt giống tích cực hoặc tiêu cực vào tâm thức của con.

Phần 4: Chọn bạn và ảnh hưởng của môi trường xã hội: Bài giảng đề cập đến ảnh hưởng của bạn bè và môi trường xã hội lên sự phát triển của hạt giống. Thầy khuyên nên chọn bạn mà chơi, tránh tiếp xúc nhiều với những người có nhiều khổ đau nếu bản thân chưa đủ mạnh mẽ về tâm lý. Vai trò của người giáo thọ trong việc hỗ trợ người khác chuyển hóa hạt giống khổ đau cũng được đề cập. "Một vị giáo thọ giỏi không phải là một vị giáo thọ có nhiều bài giảng tiền chế ở trong người, mà bất cứ ai tới là rút ra thao thao bất tuyệt. Một vị giáo thọ giỏi là vị giáo thọ biết nhìn vào cái người kia để thấy được những cái hạt giống nằm sâu trong tiềm thức của người kia…"

Phần 5: Tâm thức cá nhân và tâm thức cộng đồng: Phần này kết hợp Phật học với tâm lý học hiện đại, đặc biệt là khái niệm "tâm thức cộng đồng" (collective consciousness). Thầy Thích Nhất Hạnh cho rằng tâm thức mỗi người vừa có tính cá nhân, vừa có tính cộng đồng, chịu ảnh hưởng từ nhiều nguồn khác nhau xuyên suốt dòng thời gian. "Mỗi hạt giống đều có tự tướng và cộng tướng, đều có tính cách chung và riêng."

Phần 6: Tác dụng của Alaya thức: Phần cuối cùng giải thích về tác dụng của Alaya thức (tiếp nhận, duy trì và biểu hiện hạt giống). Thầy nhấn mạnh tầm quan trọng của chánh niệm trong việc nhận diện và chuyển hóa các tập khí (thói quen), cả tốt lẫn xấu. "Muốn biết những cái tập khí của chúng ta thì chỉ có một cách thôi là chánh niệm. Khi mà có chánh niệm, chúng ta nhận ra những tập khí của chúng ta."

Tóm lại, bài giảng của Thầy Thích Nhất Hạnh cung cấp một cái nhìn sâu sắc về nguồn gốc của hạnh phúc và khổ đau, dựa trên khái niệm "hạt giống" trong Phật học, kết hợp với những hiểu biết hiện đại về di truyền học và tâm lý học. Thầy nhấn mạnh vai trò của chánh niệm và sự tu tập để chuyển hóa hạt giống, tạo nên một đời sống ý nghĩa và hạnh phúc.