Link to original video by I learn English

English Phonetics and Phonology_ lecture 1

Tóm tắt video "Ngữ âm và âm vị học tiếng Anh - Bài giảng 1"

Tóm tắt ngắn:

• Bài giảng giới thiệu về hai ngành khoa học: ngữ âm học (phonetics) và âm vị học (phonology), nhấn mạnh sự khác biệt giữa hai ngành này.
• Bài giảng giải thích về các cơ quan cấu âm của con người, cách tạo ra âm thanh, và các phương pháp ghi âm, đặc biệt là bảng phiên âm quốc tế (IPA).
• Ngữ âm học và âm vị học có nhiều ứng dụng trong đời sống, từ việc học ngoại ngữ, trị liệu ngôn ngữ, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, đến điều tra phá án.
• Bài giảng giới thiệu khái niệm âm vị và cách xác định âm vị thông qua việc tìm kiếm các cặp tối thiểu (minimal pairs) và phân bố bổ sung (complementary distribution).

Tóm tắt chi tiết:

Phần 1: Giới thiệu về ngữ âm học và âm vị học

• Giới thiệu về môn học "Ngữ âm và âm vị học tiếng Anh" và nhấn mạnh đây là môn học lý thuyết, không tập trung vào thực hành phát âm.
• Định nghĩa ngữ âm học là ngành khoa học nghiên cứu về đặc trưng của âm thanh con người, đặc biệt là những âm thanh được sử dụng trong lời ăn tiếng nói, cung cấp phương pháp miêu tả, phân loại và ký âm.
• Giới thiệu ba nhánh chính của ngữ âm học lý thuyết: ngữ âm học cấu âm (articulatory phonetics), ngữ âm học âm học (acustic phonetics) và ngữ âm học thính âm (auditory phonetics).
• Nhấn mạnh bài giảng tập trung vào ngữ âm học cấu âm, nghiên cứu cách tạo ra âm thanh.
• Giới thiệu về các ứng dụng của ngữ âm học, bao gồm học ngoại ngữ, trị liệu ngôn ngữ, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và điều tra phá án.
• Nêu bật vai trò của các nhà ngữ âm học trong việc nghiên cứu và phát triển ngành ngữ âm học.

Phần 2: Hệ cấu âm của con người

• Giới thiệu về hệ cấu âm của con người, bao gồm các cơ quan tham gia tạo ra âm thanh như phổi, thanh quản, khoang mũi, khoang miệng và khoang họng.
• Sử dụng hình ảnh và video MRI để minh họa cách thức hoạt động của các cơ quan cấu âm, đặc biệt là lưỡi và môi trong quá trình tạo ra âm thanh.
• Chia hệ cấu âm của con người thành ba tiểu hệ thống: hệ cấu âm Hạ Thanh môn (suot vocal tract), hệ cấu âm Thanh môn (laring vocal tract) và hệ cấu âm Thượng Thanh môn (supralaring vocal tract).
• Giải thích về cơ chế tạo ra âm thanh trong tiếng Anh: luồng khí phổi Tống hơi (pulmonic egressive airstream).
• Nêu ví dụ về các âm trong tiếng Việt (âm bờ, âm đờ) được tạo ra bằng cơ chế khác: luồng khí thanh quản hút hơi (glottalic ingressive airstream).

Phần 3: Thanh quản

• Giới thiệu về thanh quản (larynx), vị trí của thanh quản trong cơ thể người và các chức năng của thanh quản.
• Giải thích về nắp Thanh môn (epiglottis) và vai trò của nó trong việc ngăn thức ăn đi vào phổi.
• Giới thiệu về hai dây thanh (vocal folds) và khoảng trống giữa hai dây thanh (glottis).
• Sử dụng video để minh họa cách thức hoạt động của hai dây thanh trong quá trình tạo ra âm thanh.
• Giới thiệu về sáu chế độ dung của dây thanh (mod formation): vô thanh (voiceless), hữu thanh (voiced), nói thầm (whisper), giọng dè (quicky voice), giọng thêu thào (breathy voice) và tắc Thanh hầu (glottal stop).

Phần 4: Ký âm

• Giới thiệu về bảng chữ cái (alphabet) và hạn chế của nó trong việc ký âm các âm thanh.
• Giới thiệu về bảng phiên âm quốc tế (IPA) và hai nguyên tắc cơ bản của IPA: tính phổ quát (universality) và tính không mơ hồ (unambiguity).
• Phân biệt giữa phiên âm âm vị (phonemic transcription) và phiên âm ngữ âm (phonetic transcription).
• Phân biệt giữa phiên âm rộng (broad transcription) và phiên âm hẹp (narrow transcription).
• Giải thích về ký hiệu phụ trợ (diacritic) và vai trò của nó trong việc tạo ra phiên âm hẹp.

Phần 5: Âm vị và biến thể âm vị

• Giới thiệu khái niệm âm vị (phoneme) và hai cách định nghĩa âm vị: dựa vào tính đối lập (contrastive ness) và dựa vào tập hợp trừu tượng (abstract groupings).
• Sử dụng ví dụ về các cặp tối thiểu (minimal pairs) để minh họa cho tính đối lập của âm vị.
• Giải thích về phân bố bổ sung (complementary distribution) và cách thức xác định âm vị dựa vào phân bố bổ sung.
• Giới thiệu khái niệm biến thể âm vị (allophone) và cách thức xác định biến thể âm vị.
• Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ khái niệm âm vị và biến thể âm vị trong việc nghiên cứu âm vị học.

Kết luận:

Bài giảng giới thiệu những kiến thức cơ bản về ngữ âm học và âm vị học, tạo nền tảng cho việc học các bài giảng tiếp theo. Bài giảng sử dụng nhiều ví dụ minh họa, hình ảnh và video để giúp người học dễ dàng tiếp thu kiến thức.