Dẫn luận ngôn ngữ - buổi 4
Tóm tắt ngắn:
Buổi học thứ 4 của môn Dẫn luận Ngôn ngữ tập trung vào việc phân biệt nguyên âm và phụ âm, giới thiệu bảng Phiên âm Quốc tế (IPA) và cách sử dụng nó để miêu tả đặc điểm ngữ âm của các nguyên âm. Buổi học giải thích chi tiết cách sử dụng biểu đồ nguyên âm trong IPA, bao gồm các tiêu chí độ cao thấp của lưỡi, độ tiến lui của lưỡi, và tính tròn môi. Giáo viên cũng phân biệt nguyên âm chuẩn và nguyên âm chuẩn hạng thứ, đồng thời hướng dẫn cách miêu tả nguyên âm dựa trên các tiêu chí này. Cuối cùng, buổi học đề cập đến việc phân loại phụ âm dựa trên phương thức cấu âm (tắc, sát) và vị trí cấu âm, và nhấn mạnh sự khác biệt giữa âm vị và âm tố. Giáo viên sử dụng nhiều ví dụ từ tiếng Việt và tiếng Anh để minh họa.
Tóm tắt chi tiết:
Buổi học được chia thành các phần chính sau:
-
Phân biệt nguyên âm và phụ âm: Giáo viên bắt đầu bằng cách nhấn mạnh đặc điểm nổi bật của nguyên âm là luồng hơi không bị cản trở khi phát âm, khác với phụ âm.
-
Giới thiệu bảng IPA: Giáo viên giới thiệu bảng Phiên âm Quốc tế (IPA) như một hệ thống ký hiệu quốc tế để biểu diễn âm thanh, nhấn mạnh tính chất quốc tế và tính độc nhất của mỗi ký hiệu ( "một ký hiệu này nó chỉ biểu diễn duy nhất một âm mà thôi"). Giáo viên chỉ ra sự khác biệt giữa hệ thống chữ viết và hệ thống âm của một ngôn ngữ, lấy ví dụ tiếng Việt có 29 chữ cái nhưng có đến 49 âm. Điều này dẫn đến việc cần một hệ thống ký hiệu bổ trợ như IPA.
-
Biểu đồ nguyên âm trong IPA: Giáo viên hướng dẫn cách đọc biểu đồ nguyên âm trong IPA, giải thích các tiêu chí: độ cao thấp của lưỡi (độ mở của miệng), độ tiến lui của lưỡi (vị trí của lưỡi), và tính tròn môi. Giáo viên sử dụng nhiều ví dụ từ tiếng Việt và tiếng Anh để minh họa, ví dụ so sánh âm /u/ trong tiếng Việt và âm /ʊ/ trong từ "good" của tiếng Anh. Giáo viên nhấn mạnh sự khác biệt về phẩm chất ngữ âm giữa các âm dù ký hiệu có thể trông giống nhau ("từng cái ký hiệu này phải viết cho nó thật chính xác").
-
Nguyên âm chuẩn và nguyên âm chuẩn hạng thứ: Giáo viên giải thích khái niệm nguyên âm chuẩn và nguyên âm chuẩn hạng thứ, nhấn mạnh sự khác biệt chủ yếu nằm ở tính tròn môi. Giáo viên trình bày một bảng tổng hợp để minh họa.
-
Cách đặt câu hỏi và trả lời về nguyên âm: Giáo viên nêu ra các dạng câu hỏi thường gặp về nguyên âm và cách trả lời dựa trên biểu đồ IPA.
-
Phân loại phụ âm: Giáo viên chuyển sang phần phụ âm, giải thích các tiêu chí phân loại: phương thức cấu âm (tắc, sát), vị trí cấu âm (môi, răng, lợi, ngạc, mạc, thanh hầu), và tính thanh (hữu thanh, vô thanh). Giáo viên sử dụng nhiều ví dụ từ tiếng Việt và tiếng Anh, nhấn mạnh sự khác biệt giữa các âm tương tự nhau trong hai ngôn ngữ. Giáo viên cũng giải thích các hiện tượng cấu âm bổ sung như ngạc hóa, môi hóa, và mạc hóa.
-
Âm vị và âm tố: Phần cuối cùng của buổi học tập trung vào sự khác biệt giữa âm vị và âm tố. Giáo viên giải thích âm vị là một khái niệm trừu tượng, đại diện cho một âm thanh trong hệ thống ngôn ngữ, trong khi âm tố là sự thể hiện cụ thể của âm vị trong lời nói của một cá nhân. Giáo viên sử dụng ví dụ về việc phát âm âm /th/ nhiều lần để minh họa sự khác biệt này. Giáo viên cũng giải thích cách xác định âm vị thông qua việc tìm kiếm các cặp tối thiểu (minimal pairs). Giáo viên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu sự khác biệt giữa âm vị và âm tố trong việc phân tích ngôn ngữ. Giáo viên cũng giải thích về các biến thể phương ngữ và cách chúng liên quan đến âm vị và âm tố.
Giáo viên sử dụng nhiều ví dụ thực tế, hình ảnh minh họa và tương tác với sinh viên để làm rõ các khái niệm phức tạp. Buổi học kết thúc với việc nhắc nhở sinh viên về bài kiểm tra giữa kỳ và thông tin về việc đăng ký bổ sung.